07 maja 2023

„Światłość i mrok” to niesamowita opowieść o uczuciach. O namiętnościach. O miłości i miłostkach. O romansach, pasji, gwałtowności i zdradzie.

Wkroczyliśmy w drugą dekadę XXI wieku. Nasze życie mogłoby wydawać się wolnym od barier, zwłaszcza kiedy mamy tę niezaprzeczalną wygodę dostępu do wiedzy dzięki globalnemu systemowi, jakim jest Internet. Możemy niemalże swobodnie podróżować do innych krajów i obserwować obyczaje zarówno tożsame, jak i zupełnie odmienne dla naszego kręgu kulturowego, nie łamiąc przy tym tabu. Ale czy aby na pewno…?

Akcja przepięknej powieści „Światło i mrok” rozgrywa się w 1939 roku, w przededniu wybuchu II Wojny Światowej na kresach wschodnich, w której oś rozdziela się na perypetie szóstki postaci, a każda z nich przedstawia subiektywną narrację ze swojego punktu widzenia.

Już pierwszy rozdział o znamiennym tytule „Piorun z gwiaździstego nieba” rzuca czytelnika w sam środek obyczajowego konfliktu. Janek – młodzieniec, dziedzic wielkiego, ziemskiego majątku, katolik – zaproszony zostaje na wesele swojego żydowskiego przyjaciela, Meira. Obserwuje on cały szereg ceremonii chasydzkiego wesela i kwituje, iż w porównaniu do tradycyjnego, polskiego wesela, Żydzi muszą przebrnąć przez istny labirynt zakazów i nakazów. Jako goj - niezaznajomiony z obyczajowością chasydzką, porywa do tańca przepiękną Chanę, co powoduje dramatyczne dla tańczących następstwa.

Jan zauroczony aparycją młodej Żydówki zakochuje się bez pamięci i uruchamia ciąg zdarzeń, które rzucą nowe światło na relacje głównych bohaterów. Jak się później okaże – Jan swym zuchwałym występkiem naraził Chanę na rodzinny i społeczny ostracyzm w żydowskiej diasporze. Czy młodzi kochankowie znajdą rozwiązanie obyczajowego problemu?

Małgorzata Niezabitowska, autorka „Światła i mroku” warsztat retoryczny wybitnie eksponowała na stanowisku rzeczniczki prasowej pierwszego niekomunistycznego rządku Rzeczypospolitej Polskiej w gabinecie Tadeusza Mazowieckiego. Zmyślnie balansuje historiami szóstki głównych narratorów powieści i w ich miejsce, bohaterem staje się konflikt obyczajowy, który ukazuje czytelnikowi swoje ówczesne oblicza. Oblicza, które dziś wcale nie są nam takie obce.

Już sam fakt zawierania małżeństw między osobami przeciwnych w założeniu systemów religijnych wydawał się nieprzekraczalnym tabu, nie tylko w czasach akcji powieści, ale i dziś. Na to zwraca uwagę Jankowi jego matka – Anna, próbująca uzmysłowić młodzieńcowi, z jakimi trudnościami przyjdzie mu się zmierzyć, poczynając od przekonania radykalnego ojca, na przyjaciołach i jego własnej reputacji kończąc. W pewnym momencie nawet wybiera się z wizytą do sztetlu, by porozmawiać z chasydami. Jednak niepokorny syn nie jest jedynym źródłem konfliktu w życiu Anny. Aleksandra – siostra Jaśka bowiem postanawia złamać kulturowe tabu i planuje stracić cnotę. Jak sama zaznacza, nie jest jednak cyniczką, tylko wyznawczynią wolnej miłości i dokona tego wyłącznie na własnych zasadach. Zamierza zatem sama wybrać kochanka, czas oraz miejsce w jakich ma dojść do tego aktu.

W tym miejscu konflikt obyczajowy przybiera nową maską. Oto młoda kobieta, wywodząca się z tak zwanego dobrego domu, dziedziczka ziemskiego majątku, przybywa latem do Kołków, wioski położonej nieopodal Łucka i próbuje uwieść parobka Dimę. To dobrze zbudowany, lojalny wobec rodziny pracownik gospodarski. Kiedy Oleńka prowokuje Ukraińca, próbując zainteresować go swoimi zalotami, ten zdaje się być początkowo niewzruszony. Niedługo później jednak ulega prowokacji i siłą posiada Aleksandrę. Gwałt, którego ofiarą jest dziewczyna na stałe pozostawia w jej psychice traumatyczne ślady.

„Światłość i mrok” to niesamowita opowieść o uczuciach. O namiętnościach. O miłości i miłostkach. O romansach, pasji, gwałtowności i zdradzie. Wszystkie jednak przedzierają się do świadomości wbrew obowiązującym regułom w świecie zróżnicowanych obyczajów, na styku kilku kultur. I choć akcja powieści toczy się blisko 100 lat temu, każdy z czytelników znajdzie tu mniej lub bardziej luźne nawiązania do czasów współczesnych i problemów obyczajowych, których być może nawet sam doświadczył.

Niezabitowska pokazała czytelnikom postaci wyraziste, o mocnych, niezłomnych charakterach, osadzając ich z należytą pieczołowitością w historycznych realiach kresowych. To lektura dla smakoszy, delektujących się nieśpiesznie prowadzoną opowieścią. W której pył dobywający się spod końskich kopyt osadza się na policzkach, zapach sezonowanego siana uderza do głowy, a sprzeciw moralny głównych bohaterów szarpie strunami nostalgii nie pozostającego biernym obserwatora, czytelnika.

Czy warto sięgnąć po tę książkę? Jeśli literatura obyczajowa nie znajduje się w spektrum Twoich zainteresowań, to zastanów się drogi czytelniku, droga czytelniczko, nad tą lekturą. Ja jednak wchłonąłem ją z przyjemnością, choć wymagało to ode mnie kilku podejść. Nie jest to powieść na jeden raz, jednak obcowanie z różnorodnością narracyjną w kilku posiedzeniach, pozwala w pełni smakować losy bohaterów.

Opis wydawcy:

Miłość wbrew regułom w wielokulturowym świecie.

Rok 1939. Kołki nieopodal Łucka. Ślub przed synagogą gromadzi całe sztetel. Chana, siostra panny młodej, i Jan, przyjaciel nowożeńca, ujrzawszy się po raz pierwszy, niczym rażeni piorunem zakochują się w sobie i wywołują skandal, gdy na weselu – wbrew żelaznym zasadom – zatańczą razem. Chasydkę i ziemiańskiego syna dzieli wszystko, religia, wychowanie, obyczaje, a także prawo talmudyczne. Czy Chana odważy się je złamać, narażając się nawet na śmierć z ręki ojca? Czy Jan, mimo wszelkich przeciwności i działań własnej rodziny, znajdzie sposób, by połączyć się z ukochaną?Światłość i mrok to historia wielkiej miłości, opowieść pełna dramatycznych zwrotów, w której splatają się losy wielu postaci o wyrazistych, mocnych charakterach. Małgorzata Niezabitowska z niespotykaną dbałością odtwarza klimat lat trzydziestych i z pasją kreśli obraz niełatwych relacji między Żydami, Polakami i Ukraińcami.

O autorce:

Małgorzata Niezabitowska – dziennikarka, pisarka, rzeczniczka pierwszego niekomunistycznego rządu RP. W 1981 reporterka „Tygodnika Solidarność”, po 13 grudnia dokumentowała słowem i obrazem stan wojenny, publikowała liczne materiały na Zachodzie.Autorka książek, m.in: Ostatni. Współcześni Żydzi polscy, Poszukiwanie Ameryki, Składana wanna, W twoim kraju wojna!. Uhonorowana nagrodami im. Ireny Sendlerowej i Czesława Miłosza oraz przez uczestników bitwy – Medalem Monte Cassino. Zaangażowana w powstanie Muzeum Historii Żydów Polskich Polin od momentu zrodzenia się tej idei, członkini Rady Muzeum. Światło i mrok to wyraz czułego zainteresowania Niezabitowskiej wielokulturowością Kresów i tradycją judaistyczną, a także fascynacji światem, który już nie wróci.

Grupa Twórcza Qlub Xsiążkowy

Grupę tworzyło kilka przypadkowo dobranych, sfrustrowanych indywiduów, które zapragnęły poklasku, pieniędzy i niezasłużonej sławy. I żeby ich zaprosili do telewizora. Ich współpraca przy kampanii od samego początku przebiegała bardzo źle z powodu wielowektorowej, odwzajemnionej nienawiści. Oraz bezinteresownej zawiści.

Oczywiście GTQX w wyniku wielkiej kłótni na spotkaniu założycielskim przestała istnieć, a jej członkowie spotykają się od tego czasu wyłącznie w sądach.

Social Media

Nagrody i wyróżnienia

Artur Kawa 2011-2022