Powrót do Warburga

Aby Warburg. Początek drogi

W niniejszym tomie podjęto próbę zarysowania drogi, którą Warburg przemierzył od wczesnych intuicji i prób po ostatni projekt Mnemosyne. Służą temu po raz pierwszy przełożone na język polski notatki uczonego, układające się w nigdy nienapisaną książkę o „monistycznej psychologii wyrazu artystycznego”. Uzupełnia je szkic Kamili Dworniczak osadzający badania Warburga w perspektywie wykorzystania fotografii w historii sztuki oraz teksty Jacoba Burckhardta, Karla Lamprechta i Fritza Saxla, stanowiące zarówno genetyczne tło, jak i pośmiertny kontekst dla interpretacji naukowych celów wielkiego niemieckiego badacza.

---

 

„Dobry bóg tkwi w szczegółach”

tak brzmią słynne słowa Warburga, można je potraktować jako myśl przewodnią książki Katii Mazzucco o projekcie Atlasu Mnemosyne – chyba najbardziej niezwykłym, nieukończonym, wręcz utopijnym przedsięwzięciu tego uczonego. Autorka, z podziwu godną starannością i wnikliwością, ukazuje genezę Atlasu, kreśląc wizerunek Warburga stanowiący jakże potrzebną przeciwwagę dla licznych nadinterpretacji i mitologizacji spowijających Atlas, niepozwalających zobaczyć go we właściwej proporcji. Wykorzystując nieprzeciętną znajomość rękopiśmiennej spuścizny Warburga: notatek, aforystycznych sformułowań, korespondencji, Katia Mazzucco odsłania najróżniejsze wątki namysłu uczonego nad wielkim dziełem Atlasu, będącego ukoronowaniem jego drogi naukowej – i twórczej w pełnym tego słowa znaczeniu – wydobywając zainteresowania medium fotografii w badaniu historii ludzkiego wyrazu, zaklętego w powracających matrycach wyrazu, sposobami prezentacji obrazów, zestawiania ich ze sobą, by w ten sposób unaocznić dzieje ludzkiej ekspresji w wizualnych dokumentach, obrazujących stosunek człowieka do świata – kosmosu natury i nieskończonej, ciągle się poszerzającej galaktyki obrazów i ich interpretacji. Książka ta, wynik skrupulatnej rekonstrukcji faktów, zdarzeń i refleksji, stanowi prawdziwą inicjację w historię ujrzaną z bliska, w powiększeniu każdego detalu – skądinąd tak bliską sercu Warburga.